Deze freelancer ging op zijn strepen staan

 

Veel omroepen en uitgeverijen willen werk van freelancers kunnen aanpassen. Maar wanneer gaat dat aanpassen te ver? En kun je daar dan nog iets tegen doen? Freelance journalist Menno van den Bos kwam voor zichzelf op. Met succes.

 

Puur toeval was het, dat Menno van den Bos erachter kwam dat een van zijn vroegere opdrachtgevers een van zijn artikelen opnieuw had gebruikt bij een van zijn zustertitels. En niet alleen dat, maar het stuk was op sommige plaatsen ook flink aangepast.

 

Het was overduidelijk zijn tekst, maar de geïnterviewden hadden plots andere namen en hun foto’s waren ingeruild voor stockbeeld. En dus waren de woorden van zijn geïnterviewden ineens gekoppeld aan mensen die helemaal niet bestaan.

 

‘Bizar toch?’
Het artikel in kwestie was al jaren oud en de herpublicatie ook. Van den Bos ontdekte het hergebruik toen hij op Google zijn naam invoerde met de naam van de opdrachtgever erbij, omdat hij een ánder verhaal dat hij voor de opdrachtgever had gemaakt wilde terugzoeken. “Bizar toch? Ik kan me niet voorstellen dat de geïnterviewden hier erg blij mee zijn.”

 

Tegen het hergebruik van zijn tekst kon Van den Bos eigenlijk niet zoveel doen. De opdrachtgever in kwestie (die Van den Bos liever niet met naam noemt) heeft in zijn freelancevoorwaarden staan dat hij bijdragen van freelancers mag publiceren op al zijn platformen. Dus óók op de website van een zustertitel.

 

Naast publiceren en herpubliceren mag de voormalig opdrachtgever van Van den Bos ook nog een paar andere dingen doen met het werk van freelancers. Zo mag de uitgeverij artikelen ook bewerken. Dat geldt overigens ook voor vrijwel alle andere uitgeverijen en omroepen. Maar hoe ver mag dat bewerken eigenlijk gaan?

 

Wijzigen of aantasten?
Al zoekend en sparrend met Freelancevoorwaarden.nl kwam Van den Bos uit bij de persoonlijkheidsrechten (meer over die rechten lees je hier). Dat zijn bepaalde rechten die je als freelancer hebt op je gemaakte werk. Ze geven je het recht om je te verzetten tegen publicatie van je werk zonder naamsvermelding of onder de naam van iemand anders. En ze bieden je het recht om je te verzetten tegen wijzigingen en tegen aantasting van je werk.

 

Anders dan het auteursrecht kun je persoonlijkheidsrechten niet overdragen aan een uitgeverij of omroep. Maar een opdrachtgever kan je wel vragen afstand te doen van je persoonlijkheidsrechten. Als je daarmee akkoord gaat mag je opdrachtgever je artikelen of foto’s dus publiceren zonder naamsvermelding én je werk wijzigen. Maar van het recht om afstand te doen tegen aantasting van je werk kun je dan weer géén afstand doen. Dus als je opdrachtgever je werk aantast, kun je daar altijd tegen in verweer komen.

 

Maar wat is nou precies aantasting van je werk? Grofweg kun je stellen dat als een opdrachtgever je werk op zo’n manier aanpast dat de wijzigingen je eer of goede naam schaden, er sprake is van aantasting. En geïnterviewden in een artikel vervangen voor mensen die helemaal niet bestaan zou daar best eens onder kunnen vallen. Het stuk van Van den Bos was ook nog eens omgevormd tot sponsored content. Terwijl de journalist zich daar bewust niet leent voor leent.

 

Kom voor jezelf op
Van den Bos, die begin 2020 voor Villamedia een artikel over inkoopvoorwaarden schreef, trok aan de bel bij zijn voormalig opdrachtgever en zijn zorgen kenbaar te maken. Hij overwoog ook een schadevergoeding te eisen. Dat laatste liet hij uiteindelijk zitten, omdat het in de praktijk lastig kan zijn om bij de rechter aan te tonen hoeveel schade je nou daadwerkelijk hebt geleden.

 

De redactie reageerde geschrokken, maar kon vanwege wisselingen in de wacht niet meer reconstrueren hoe het hergebruik en de wijzigingen tot stand waren gekomen. De zittend hoofdredacteur verwijderde het artikel desgevraagd en bood Van den Bos uit zichzelf een schadevergoeding aan die, leuk detail, een stuk hoger was dan de oorspronkelijke gage.

 

“De moraal van dit verhaal is: kom voor jezelf op als freelancer”, concludeert Van den Bos op Twitter. “En ken je rechten. want hoewel het hier niet nodig was om het ‘hard te spelen’, voelde het goed dat ik in mijn achterhoofd precies wist waar ik recht op had. Ook achteraf kun je je nog op bepaalde rechten beroepen. Of gewoon op de redelijkheid van de ander. Het is allemaal geen vetpot, dus we mogen best op onze strepen staan.”