De eerlijke freelancevoorwaarden

 

Omroepen en uitgeverijen eigenen zich flink wat rechten van freelancers toe in hun voorwaarden. En dat is vaak niet eens allemaal nodig. Freelancevoorwaarden.nl maakte daarom zijn eigen voorwaarden, die eerlijk zijn voor alle betrokken partijen.

 

Die eerlijke voorwaarden download je hier (PDF). Wil je weten wat erin staat zonder je een weg te worstelen door allerlei juridische termen? Lees dan hieronder verder.

 

(De eerlijke voorwaarden en deze bijbehorende analyse zijn een ‘levend document’. Ik verwacht de komende maanden feedback te krijgen van freelancers, mediabedrijven en beroepsorganisaties. Iets te vragen of toe te voegen? Mail me dan vooral!)

 

Leuk en aardig, zulke eerlijke voorwaarden. Maar denk jij nou echt dat uitgeverijen en omroepen deze zomaar gaan overnemen?
De kans dat deze voorwaarden ineens de standaard worden in de mediasector acht ik inderdaad klein. Het doel van deze eerlijke voorwaarden is vooral om jou een stok achter de deur te geven tijdens je onderhandelingen. Uitgeverijen en omroepen zijn zich de laatste jaren steeds meer rechten van freelancers gaan toe-eigenen. Terwijl dat vaak helemaal niet nodig is.

 

Geef daar eens een voorbeeld van…
Een flink deel van de uitgeverijen en vrijwel alle omroepen houdt zich het recht voor  jouw werk door te verkopen aan iemand anders (wie dat allemaal wel en niet doet lees je in hier). En in veel gevallen deel jij als maker niet mee in de opbrengst. Dat is natuurlijk lekker voor de media-organisatie die het werk verkoopt, want alle extra inkomsten zijn welkom. Maar eerlijk is het niet.

 

Aha, dus met dat werk doorverkopen maak je in deze eerlijke voorwaarden korte metten?
Niet helemaal. Maar in de voorwaarden staat wel dat jij als maker inspraak krijgt in aan wie je werk wel en niet mag worden doorverkocht. En ook dat je meedeelt in de opbrengst. Én dat jij het grootste deel van die opbrengst – 70 procent – hoort te krijgen.

 

Waarom niet de hele opbrengst aan de freelancer geven? De Correspondent doet dat toch ook?
Dat zou voor jou als maker natuurlijk heel lekker zijn. Maar dat is dan weer niet helemaal eerlijk naar de uitgeverij of omroep toe. Want zij besteden ook tijd aan het regelen van die doorverkoop. Daarom staat in deze voorwaarden dat 30 procent van de opbrengst naar de media-organisatie gaat. Al kun je die percentages natuurlijk zelf ook aanpassen tijdens je onderhandelingen.

 

Media-organisaties mogen mijn werk met deze voorwaarden dus niet zomaar meer doorverkopen. Wat mogen ze wél met mijn werk doen?
Het uitgeven of uitzenden in of via het medium waar je het voor hebt gemaakt. En alléén dat medium. Lever jij een artikel voor een krant, dan mag de uitgeverij dat niet zomaar in een van zijn andere kranten plaatsen. In ieder geval niet zonder daar extra voor te betalen.

 

Wat krijg ik dan als de uitgeverij of omroep mijn werk in een van zijn andere titels openbaar maakt?
Dan krijg je nog eens 50 procent van je honorarium. Daarmee heeft je opdrachtgever goedkope content en houd jij er ook nog wat aan over.

 

Dus ik krijg per keer dat mijn werk wordt gepubliceerd extra geld?
Nou, nee… Want wat van de eerlijke voorwaarden dan weer wél mag is je werk opnieuw gebruiken binnen dezelfde titel. Dat krantenartikel van jou mag dus óók online verschijnen. Of worden voorgelezen in een podcast van de krant waar jij voor werkt. En het medium waar je voor werkt mag het ook in alle andere uitingsvormen die het bedenkt de wereld in brengen.

 

Waarom zou ik een krant toestaan mijn werk ook online te zetten?
Omdat media-organisaties ook nieuwe dingen moeten kunnen uitproberen. Zeker in een veranderende markt als de onze. Dat is zelfs nodig als ze willen overleven. En uitgeverijen en omroepen die overleven, dat is ook voor freelancers van belang. Zeker ook omdat nieuwe publicatievormen je dan weer wél iets extra’s kunnen opleveren.

 

Hoezo?
Als een nieuwe publicatievorm veel meer geld oplevert dan de oude, hoor je een extra vergoeding te krijgen. Zo’n extra vergoeding kun je overigens ook opeisen als de verdiensten die opdrachtgever ophaalt met jouw werk niet in verhouding staan tot wat jij ervoor hebt gekregen.

 

Wat betekent dat laatste?
Wordt jouw werk een enorm commercieel succes en heb je relatief weinig betaald gekregen, dan hoor je meer geld te krijgen.

 

Hoe zit het bij deze voorwaarden met het auteursrecht?
Dat blijft van de maker. En dat geldt ook voor je andere intellectuele eigendomsrechten. Anders dan veel media-organisaties willen, draag je die rechten met deze voorwaarden dus niet aan je opdrachtgever over. In plaats daarvan geef je een licentie op je werk (wat er onder die licentie valt heb je net gelezen). Dat betekent dus dat jij baas over je eigen werk blijft.

 

Betekent dat ook dat ik mijn werk zelf nog een tweede keer mag publiceren? En dat ik het ook aan een ander medium mag verkopen?
Ja en ja. Maar…

 

Maar wat?
…wel pas nadat de exclusiviteitstermijn is verstreken. De exclusiviteitstermijn is de periode waarin het medium waar jij je werk aan hebt geleverd de enige is die er iets mee mag doen. De is bij media-organisaties vaak lang (en soms zelfs oneindig is). En dat is niet eerlijk, want bij een lange exclusiviteitstermijn kun jij moeilijker opnieuw verdienen aan je werk.

 

Wat is een eerlijke exclusiviteitstermijn?
Zolang als de uitgave waar je werk in staat in de winkel ligt of wordt uitgezonden. Schrijf je een stuk voor een krant, dan moet je daar de dag nadat de krant is verschenen de boer mee op kunnen. Bij een week- of maandblad mag dat respectievelijk na een week en maand. Wordt je werk uitgezonden op radio of tv, dan mag je het de dag na de uitzending ergens  anders publiceren of aan een andere partij verkopen.

 

Mmm.  Ik heb een verhaal voor een speciale boekuitgave geleverd en die ligt járen in de winkel. Moet ik nou echt wachten totdat dat boek niet meer wordt verkocht?
Nee. Bij media die heel lang in de winkel liggen – zoals een speciale uitgave of een boek waar je aan hebt meegewerkt – mag je ervan uitgaan dat de uitgever of omroep het gros van zijn inkomsten uit dat werk na drie maanden wel binnen heeft. Een exclusiviteitstermijn van drie maanden is dus genoeg.

 

En hoe zit het dan met exclusiviteitstermijnen bij online media?
Op internet gaat alles snel. En dus is het logisch dat een exclusiviteitstermijn ook kort is. Een dag nadat jouw scoop of dat hele bijzondere interview van je online is verschenen, zou je het elders moeten kunnen aanbieden.

 

Mooi is dat: ik heb een prachtig artikel gemaakt, maar mijn opdrachtgever besluit het niet te plaatsen…
En dat is zijn goed recht. Als het komt doordat je opdrachtgever je werk niet goed genoeg vindt, krijg je ook geen vergoeding. Dat is het risico van ondernemen. Je kunt altijd proberen het ergens anders te verkopen.

 

Maar mijn opdrachtgever zei eerst dat hij het stuk wel goed vond…
Als je opdrachtgever je werk heeft goedgekeurd en het om een andere reden niet plaatst, heb je uiteraard wel recht op de afgesproken vergoeding.

 

Het medium waar ik voor werk wil dat ik een aantal wijzigingen doorvoer in mijn werk. Kan ik daar extra voor factureren?
Nee, want dat hoort bij je werk. Het wordt anders als de correctierondes zich blijven opstapelen. Je opdrachtgever heeft het recht  één keer correcties van je te vragen. Als je die allemaal hebt doorgevoerd en er volgt weer een waslijst met allerlei nieuwe punten, dan kun je dat beschouwen als meerwerk. En er dus geld voor vragen.

 

De redactie heeft zelf dingen in mijn werk zitten veranderen. Dat mag toch niet zomaar?
Dat hangt ervan af wat ze hebben veranderd. Het medium waar je voor werkt mag eindredactionele wijzigingen doen in je werk. Daarover hoeft de redactie niet eerst met jou te overleggen.

 

Dus de redactie kan alles met mijn werk doen en ik heb daar niets over te zeggen?
Nee. Bij veranderingen die zo groot zijn dat ze de kern van je werk aantasten, moet de redactie wél met je overleggen.

 

Mag de redactie mijn werk ook inkorten?
Dat mag.

 

Er zijn kranten waar dat inkorten je best wat geld kan schelen…
Je bedoelt kranten die alleen de geplaatste woorden betalen? Daar moeten deze voorwaarden een stokje voor steken. Als jij gevraagd wordt een stuk van 400 woorden te schrijven en er belanden er vanwege ruimtegebrek maar 200 in de krant, dan krijg je met deze voorwaarden gewoon betaald voor het aantal woorden dat je met de redactie hebt afgesproken.

 

De redactie heeft zitten slapen en is vergeten mijn naam bij mijn werk te zetten…
Dan kun je met deze voorwaarden aan de bel trekken. Het recht op naamsvermelding bij je werk valt onder de persoonlijkheidsrechten. Net als het recht om je te verzetten tegen verminking van je werk. De laatste jaren willen sommige uitgeverijen en omroepen dat je afstand doet van die rechten. Maar dat doe je dus mooi niet, want dat is nergens voor nodig.

 

Maar betekent dat concreet nog iets? Anders dan dat ik kan protesteren als de redactie mijn naam vergeet?
Een enkele uitgever biedt je in zo’n geval uit zichzelf een kleine schadevergoeding aan. Zo’n schadevergoeding is in deze voorwaarden ook opgenomen. Als de redactie vergeet om je naam bij je werk te zetten, dan is je opdrachtgever je eenmalig 50 euro schuldig. En moet je opdrachtgever de fout in een volgende uitgave herstellen.

 

Nu we het toch over geld hebben: wat staat er in deze voorwaarden over betaaltermijnen?
Dat je opdrachtgever verplicht is je factuur na uiterlijk 30 dagen te betalen.

 

30 dagen? Maar dat vind ik nog best lang.
Betaling na 14 dagen zou natuurlijk veel fijner zijn. Maar dat is voor veel grote media-organisaties waarschijnlijk lastig te realiseren, omdat facturen door meerdere lagen van de organisatie gaan worden voordat ze worden betaald. 30 dagen is daarom een stuk realistischer.

 

Wat gebeurt er als mijn opdrachtgever toch te laat is met betalen?
Dan heb je het recht om incassokosten in rekening te brengen. Tenminste, als je opdrachtgever geen goede reden heeft voor de te late betaling. Dat recht had je al, maar deze voorwaarden benadrukken dat nog even. De incassokosten bedragen 15 procent van je honorarium, met een minimum van 40 euro.

 

De uitgeverijen en omroepen waar ik voor werk willen dat ik facturen stuur via een webportal. Dat is echt heel irritant!
Klopt. Maar ze mogen dat wel van je vragen. Ook al levert jou dat onnodig veel administratie op. Met deze voorwaarden mogen opdrachtgevers je nog steeds vragen zulke webportals te gebruiken, maar mogen ze je dat niet verplichten. Het moet te allen tijde mogelijk blijven een PDF met je factuur te sturen. Al kun je natuurlijk ook coulant zijn naar je opdrachtgever en zijn facturatiesysteem gebruiken.

 

Zijn er nog meer dingen die ik moet weten over betalingen?
Ja. Het is voor ondernemers heel normaal om eens per jaar de tarieven een klein beetje te verhogen als inflatiecorrectie. In de mediawereld gebeurt dat alleen heel weinig. Daarom staat in deze voorwaarden beschreven dat jij en opdrachtgevers waar je structureel voor werkt eens per jaar om de tafel gaan zitten om daarover te praten. Als een van jullie dat wenst tenminste.

 

Hoe zit het met kosten die ik maak voor mijn werk?
Daar zijn deze voorwaarden vrij rechttoe, rechtaan in. Je kunt reiskosten declareren op basis van 19 cent per kilometer of de tweede klasse in het openbaar vervoer. Andere kosten die je maakt kun je ook opgeven, maar alleen als je de te maken kosten van tevoren met je opdrachtgever bespreekt. Je dient ook bonnetjes van de gemaakte kosten mee te sturen met je factuur.

 

Mijn vaste klus bij een uitgeverij of omroep stopt ineens van de ene op de andere dag. Kan dat zomaar?
Nee. Als jullie lang en regelmatig samenwerken is er een opzegtermijn van een maand. Dat betekent ook dat jij niet van de ene op de andere dag kunt stoppen. Dit soort bepalingen zijn overigens vrij standaard bij dit soort voorwaarden.

 

Wat staat er in deze voorwaarden over schijnzelfstandigheid?
Best wel wat, aangezien uitgeverijen en vooral omroepen daar aardig bang voor zijn. Als jij verkapt in dienst blijkt kan dat hen namelijk best wel wat centen kosten. Om die zorg bij je opdrachtgever weg te nemen verklaar je door deze voorwaarden te tekenen dat je zelfstandig ondernemer bent.

 

Als zelfstandig ondernemer ben ik vrij mijn werk te doen zoals ik dat wil. Hoeveel vrijheid heb ik daarin?
Veel. Je mag zelf bepalen hoe je een klus uitvoert, maar moet wel aanwijzingen van je opdrachtgever volgen. Elders op deze site vergelijk ik het met het inhuren van een schilder. Zijn klant mag hem wel vertellen welke muren welke kleuren moeten hebben, maar heeft geen inspraak in welke kwast de schilder gebruikt.

 

Dus wat beteken dat concreet voor mij als freelancer in de media?
Dat je opdrachtgever je wel instructies mag geven over zaken als lengtes, deadlines en stijl, maar dat hij je niet mag vertellen welke bronnen je allemaal moet bellen. Hij mag van jou ook verwachten dat je je houdt aan de journalistieke principes en richtlijnen.

 

Als ik het te druk heb, mag ik mijn klus dan door iemand anders laten uitvoeren?
Ja. maar jij blijft wel verantwoordelijk voor het eindproduct. Dus als je toevallig een prutser inschakelt om je werk over te nemen, dan is het aan jou om ervoor te zorgen dat de klus alsnog naar tevredenheid van je opdrachtgever wordt voldaan.

 

Wat gebeurt er als de Belastingdienst toch vindt dat ik geen echte zelfstandige ondernemer ben?
Dan krijg je waarschijnlijk een naheffing. En mogelijk ook een boete.

 

Ah, dan speel ik die lekker door naar mijn opdrachtgever…
Dat kan dus niet. Want niet je opdrachtgever maar jíj bent ervoor verantwoordelijk of de Belastingdienst je als ondernemer ziet.

 

Oké. Hoe zit dat dan met die naheffing? 
Als de Belastingdienst vindt dat jij tóch in dienst bent geweest, dan mag je opdrachtgever je vergoeding aanpassen (lees: de te betalen belastingen worden ingehouden op je honorarium). Als er een naheffing volgt, dan betaal jij de achterstallige loonbelasting en premies voor de volksverzekeringen én eventuele boetes op die vlakken. Naheffingen op premies voor werkgeversverzekeringen zijn voor je opdrachtgever.

 

Wat gebeurt er bij andere juridische botsingen? Bijvoorbeeld wanneer iemand boos is omdat ik iets over hem heb geschreven?
Dan is dat in de meeste gevallen jouw probleem. Jij bent immers degene die het werk heeft gemaakt. Maar anders dan bij veel andere voorwaarden zijn er in de eerlijke voorwaarden wat uitzonderingen op dit vlak.

 

Aha! En die zijn…
Als er iemand boos is om wat jij hebt gemaakt is dat in principe jouw probleem, behálve als de redactie je werk dusdanig aanpast dat de wijzigingen iemand schade toebrengen. En als jij voor bijvoorbeeld een tv-reportage gevraagd wordt archiefmateriaal op te zoeken, dan moet je opdrachtgever ervoor zorgen dat er iemand is die kan checken of je dat archiefbeeld mag gebruiken.

 

Waarom staat dat laatste in deze voorwaarden?
Omdat jij als kleine freelancer vaak helemaal niet de middelen hebt om uit te zoeken welke archiefbeelden je opdrachtgever mag gebruiken en welke niet. Jij hebt immers geen inzage in afspraken die je opdrachtgever op dat vlak hebt gemaakt. De redactie heeft dat vaak wel.

 

Ik heb een plaatje van internet geplukt om mijn artikel mee te illustreren. De maker van dat plaatje is nu boos en wil geld zien.
Mooi voorbeeld! Dan mag jij je portemonnee trekken. Want jij bent degene die de fout heeft gemaakt. Door deze voorwaarden te tekenen verklaar je dat al het werk dat jij levert jouw intellectueel eigendom is. Als je de intellectueel eigendomsrechten van iemand anders schaadt en zo je billen brandt, mag je zelf op de blaren zitten.

 

Wat als het omgekeerde gebeurt en iemand iets zonder toestemming op internet gepubliceerd dat ík heb gemaakt? Kan ik daar wat tegen doen?
Ja, dat kan. Je kunt dan een schadeclaim sturen. En jij bent met deze voorwaarden de enige die dat kan doen. Sommige uitgeverijen en omroepen hebben in hun voorwaarden staan dat zij het recht hebben om zulke claims neer te leggen. Maar dat is raar, aangezien jij als maker het auteursrecht hebt.

 

Sommige media-organisaties verplichten freelancers bepaalde verzekeringen af te sluiten. Staat daar ook iets over in deze voorwaarden?
Jep. Het is heel logisch dat je opdrachtgever wil dat jij goed bent verzekerd, voor het geval er iets misgaat. Maar soms draven ze daarin door. Jij bent uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor je verzekeringen. En met deze voorwaarden geef je aan dat je die verantwoordelijkheid neemt.

 

Geldt dat ook als mijn opdrachtgever me naar gevaarlijk gebied stuurt?
Zoals een oorlogsgebied bedoel je? In zulke gevallen gaan jij en je opdrachtgever samen een passende verzekering zoeken. De premie voor die verzekering betaalt je opdrachtgever. Hij is immers degene die wil dat jij in oorlogsgebied werkt.

 

Wat gebeurt er als een uitgeverij of omroep ervoor kiest deze voorwaarden te gebruiken?
Dan vervallen alle eerder gemaakte afspraken, overeenkomsten en algemene voorwaarden. Met één uitzondering: de uitgeverij of omroep houdt wél het recht werk dat je al eerder hebt geleverd uit te geven of uit te zenden.

 

Misschien een wat domme vraag: als een uitgever of omroep ervoor kiest deze voorwaarden te gebruiken, kan ik dan nog wel onderhandelen?
Nee, dat is geen domme vraag. En ja, je kunt over deze voorwaarden onderhandelen. Het zou ook wat gek zijn als dat niet kon. Leg afwijkende afspraken die je maakt wel altijd schriftelijk vast.

 

Zijn er verder nog dingen die ik over deze voorwaarden moet weten?
Een paar. Wanneer je ze ondertekent heb je een geheimhoudingsplicht. Je mag plannen van je opdrachtgever (stel: er wordt een nieuw programma of tijdschrift bedacht) niet doorkleppen aan iemand anders. Ook belangrijk: als je ruzie krijgt over zaken in deze voorwaarden mag je naar de rechter stappen óf de Geschillencommissie Auteurscontractenrecht.

 

Oké, duidelijk. Waar kan ik die eerlijke voorwaarden ook alweer downloaden.
Bovenaan deze pagina. Maar als je geen zin hebt om te scrollen kun je ook hier klikken (PDF).

 

Dat was-ie. Deze eerlijke freelancevoorwaarden kwamen tot stand dankzij financiële donaties van meer dan 90 (ne-gen-tig!!) journalisten. Onder hen bevinden zich freelancers en journalisten in vast dienstverband. Een enkele donateur komt van buiten de media. Wil je alsnog doneren? Dan kan dat hieronder.