Het opdrachtgevers-smoezenboek

 

‘Diverse mensen zijn via ons doorgestroomd naar de krant’ en ‘het is toch gaaf als je later kunt zeggen dat je er al vanaf het begin bij was?’ Het regent smoezen bij (potentiële) klanten die freelancers willen strikken voor gratis werk.

 

Tekst: Nick Kivits

 

Een Twitter-hit was het, de veeg uit de pan die Parool-journalist Hiske Versprille begin 2018 uitdeelde aan ‘een clubblad’ dat haar in een kek mailtje vroeg gratis een restaurant te recenseren. ‘Wat een fantastisch voorstel’, sneerde Versprille. ‘Wij freelance journalisten doen niets liever dan op vrijwillige basis stukken schrijven waar we normaal gesproken voor betaald krijgen. En het gekke is: hoe dringender en brutaler het verzoek en hoe onmogelijker de deadline, hoe meer onweerstaanbare aandrang ik krijg onmiddellijk in de vork/pen te klimmen.’

 

Ruim 1700 likes kreeg Versprille. En heel veel bijval. Want verzoeken om gratis werk klinken veel freelance journalisten bekend in de oren, blijkt uit een rondvraag. ‘Je kunt bij ons laten zien dat je expertise hebt. Er is nu geen geld, maar als we iets gaan verdienen, gaan we natuurlijk ook kijken of jij iets kunt verdienen’, kreeg Ronneke van der Genugten al drie keer te horen van nog te lanceren online platforms. ‘Ik heb bedankt voor de eer en ze laten weten dat je soms ook moet investeren om te groeien. Daar heb ik nooit meer wat op gehoord.’

 

Nu geen geld, maar straks gouden bergen. Het was ook een van de meest gehoorde smoezen die freelancers eind 2015 op Twitter deelden toen freelance journalist Franka Hummels de hashtag #tegendebakker lanceerde. Met die hashtag riep ze collega-freelancers op vreemde voorstellen te delen die klanten aan hen deden, maar die ze bij de bakker niet zouden durven uitspreken.

 

Andere ‘mooie’ smoezen die freelancers na oproepen op sociale media deelden: ‘Er zijn ook mensen die gratis voor ons schrijven’, ‘andere freelancers klagen nooit over geld’, ‘het is natuurlijk heel gaaf dat je later kunt zeggen dat je er vanaf het begin aan hebt meegeholpen’ en ‘als je geld wilt verdienen, dan ga je toch bijklussen bij de Albert Heijn’.

 

Die laatste opmerking kreeg Tom Kiel te horen van een nieuws-chef van een van de grootste kranten van Nederland, die hij liever niet bij naam noemt. ‘Ik was er op bezoek om te praten omdat ze op zoek waren naar een freelance webredacteur. Dat is bij die krant sowieso een klus waar ze geen drol voor betalen’, aldus Kiel, die onder andere ervaring opdeed bij de PZC, Brandpunt, Vice en ThePostOnline, én die zich specialiseert in journalistiek onderzoek naar drugsbeleid. ‘Maar de nieuws-chef vertelde dat hij liever een ongetrainde webredacteur heeft die bij de supermarkt werkt dan een onderzoeksjournalist die tegelijkertijd een ervaren webredacteur is. Ik vond de opmerking nogal kenmerkend voor de kwaliteit die nagestreefd wordt.’

 

‘Omdat ze het leuk vinden’
In veel gevallen zijn het startende ondernemingen die freelancers vragen voor nop te werken en met smoezen strooien, zoals het platform dat Vivienne Groenewoud vroeg drie dagen per week artikelen te schrijven én andere bloggers te begeleiden.

 

‘Toen ik bedankte was mevrouw – het type verveelde huisvrouw met rijke echtgenoot – superchagrijnig’, herinnert Groenewoud zich. ‘Dat platform is er nooit gekomen. En die vrouw is weer yogales gaan geven. Ik zag haar later zelf nog wel in een woonblad staan waarin ze vertelde over hun vrijstaande villa van ettelijke miljoenen die ze zelf had gestyled. Maar voor mij was er geen budget. Ik wist niet of ik erom moest lachen of een traantje moest wegpinken.’

 

Weer andere potentiële opdrachtgevers hebben te kampen met een gebrek aan realiteitszin, merkte Danny van der Linden. ‘Een website die nieuws over FC Utrecht brengt was op zoek naar iemand die stukjes wilde schrijven. Ik volgde FC Utrecht al op de voet voor andere klanten en werkte ook voor de club zelf. Ik raakte met de man achter die site in gesprek en hij bood me om precies te zijn één euro per artikel. “Ik realiseer me dat het niet veel is, maar als je veel schrijft kan het een leuk zakcentje zijn”, zei hij nog. “Bovendien zijn diverse mensen via ons bij DPG Media terecht gekomen.” Hij wist niet dat ik op dat moment als freelancer voor DPG Media werkte…’

 

Volgens Van der Linden zou er een meldpunt moeten komen voor bedrijven die freelancers gratis of voor te weinig geld voor hun karretje proberen te spannen. Hoewel het vaak gaat om nieuwe sites en platformen, geven een hoop freelancers desgevraagd ook voorbeelden van organisaties die beter zouden moeten weten.

 

‘Het creatief contentbureau MPG benaderde me met de vraag of ik iets leuks kon schrijven over het vinden van de juiste baan. Dat was voor een online magazine van het UWV’, vertelt Linda Roos. ‘Ik mailde terug dat ik dat leuk vond en wat ik daarvoor zou rekenen. De reactie: “Ik begrijp dat je het alleen tegen betaling doet? Geen probleem, maar dan vraag ik iemand anders. Onze bloggers schrijven altijd gratis omdat ze het leuk vinden.”’ Gratis werken, voor het UWV…

 

Geen fraaie dingen
Nieuw zijn dat soort verzoeken allerminst, weet freelancer Sandra (echte naam bekend bij de redactie). Ze herinnert zich een voorval bij SiS, een vrouwenblad van de Weekbladpers dat in 2006 stopgezet werd. SiS wilde Sandra drie dagen naar New York sturen voor een verhaal. De reis en het hotel zouden het honorarium zijn.

 

‘De grap was dat ze die reis ook gewoon gesponsord kregen. Totale waanzin. Ik herinner me dat ik gemaild heb dat ik voor buitenlandreizen juist meer reken dan mijn normale tarief. Als je twee keer in drie dagen zo’n lange vlucht maakt, moet je de dag daarna vrij boeken om bij te komen.’

 

Veel verzoeken om gratis te werken krijgt Sandra anno 2018 niet, zegt ze. Komt het toch voor, dan bedankt ze vriendelijk. Toch zijn er volgens Miro Lucassen wel degelijk freelancers die zulke klussen wel aannemen. In 2013 ging hij als betaalde eindredacteur aan de slag bij de startup Tone. Hij stond in die tijd dus aan de andere kant van het smoezenboek, al ging het contact dat hij met freelancers had alleen over de inhoud van artikelen en niet over geld.

 

‘Het was het hoogtepunt van de crisis. De auteurs werkten op basis van de belofte dat betaling zou volgen wanneer het initiatief ging doorbreken. Die intentie was er ook écht, maar het aantal abonnees werd nooit hoog genoeg om te kunnen betalen, en er kwam ook geen nieuwe investeerder die het risico nog enige tijd wilde dragen. Het zijn geen fraaie dingen om mee te maken. Credit voor de ondernemers: ze hebben er eigen geld ingestopt en dat verloren, en hebben ook geen faillissement aangevraagd.’

 

Ook niet fraai: tarieven van huidige freelancers korten ‘omdat nieuwe schrijvers genoegen nemen met minder’, voormalig columnisten vragen gratis opiniebijdragen te leveren en freelancers vragen gratis cd-recensies te tikken in ruil voor de káns om langere artikelen te schrijven.

 

Het overkwam muziekjournalist Jasper van Vugt. Een tijd lang hield hij zijn poot stijf. Hij merkte dat het weigeren te schrijven hem inderdaad opdrachten kostte. Wat de meeste gesproken freelancers doen in zo’n situatie: een pragmatische oplossing zoeken. Zo ook Van Vugt: ‘Ik werk nu minder voor het blad in kwestie. Bijkomend voordeel: ik heb nu meer tijd voor beter betalende opdrachtgevers.’