Je bek opentrekken loont (soms)
Succesvol onderhandelen is er als freelance journalist in veel gevallen niet bij. Maar dat wil niet zeggen dat je over je heen moet laten lopen. Op je strepen staan loont vaak. Maar niet altijd.
Tekst: Nick Kivits
Het was onderhandelen om het onderhandelen: het nieuwe jaar was aangebroken en als freelance webredacteur die op basis van een dagvergoeding werkte, was het tijd om inflatiecorrectie toe te passen. De hoofdredacteur counterde nog dat mijn percentage te hoog was in vergelijking tot de inflatie van dat jaar. ‘Klopt’, kaatste ik terug. ‘Maar vorig jaar zat je krap bij kas en heb ik de correctie laten zitten. Dus doen we hem nu voor twee jaar. Take it or leave it.’
Een paar euro per dag kreeg ik erbij. In feite ging ik niet méér verdienen, maar mijn koopkracht bleef voor de verandering eens gelijk. Maar nog belangrijker: ik had me als ondernemer gedragen en niet met me laten sollen. Want dat is iets dat nog te veel freelancers niét doen, vindt ook Margriet Marbus.
Vanuit Dubai werkt ze voor Follow the Money en Esquire. Verder verdient ze haar geld door op Curaçao oude huizen te kopen, op te laten knappen en weer te verkopen. ‘Daardoor zit ik in de positie dat ik ook op mijn strepen kán staan. Freelancers die financieel te afhankelijk zijn van hun opdrachtgevers zijn toch vaak te bang om dat te doen.’
Door de jaren heen heeft Marbus van veel opdrachtgevers afscheid moeten nemen. Soms omdat ze niet over de brug kwamen met een beloofde betaling, andere keren omdat de tarieven kelderden. Een hogere vergoeding vragen voor werk leverde vaak niets op. Toch heeft haar mond opentrekken haar wat gebracht.
Door schade en schande weet ze inmiddels welke hoofdredacteuren en uitgevers te vertrouwen zijn en welke niet. ‘Voor mensen die je uitknijpen wil je toch niet werken? Ik heb nu een aantal klanten van wie ik weet dat ik op ze kan bouwen. In alle anderen steek ik geen energie. Ik laat me niet onderbetalen.’
18,62 euro per dag
Van onderbetaling zijn in de journalistiek legio voorbeelden te vinden. Vrijwel iedere freelancer kent de verzoeken om werk in ruil voor naamsbekendheid. En ook met uitgevers die eenzijdig de vergoedingen aanpassen heeft menig zelfstandig journalist ervaring.
‘We betalen niet meer je normale dagvergoeding, maar 5,50 euro per duizend woorden eindredactie’, stuurde een uitgeverij me laatst. Een snelle rekensom leerde dat de dag geleverd werk aan een vormgeefrijk boek niet 275 euro zou opleveren, maar (de laatste cent naar boven afgerond) 18,62 euro. ‘Sorry, maar we hebben de afspraak gemaakt op basis van de oude dagprijs en die houden we aan.’ Prima, was de reactie. Voor deze keer. ‘Maar daarna kunnen we je helaas niet meer inhuren.’
Je mond opentrekken wordt volgens Marbus vaak gezien als een grote mond hebben. Maar op je strepen staan levert vaak iets anders op dan geld, ervoer Britt van Uem. Begin 2018 vertelde ze in het tv-programma Wat verdien je? dat ze bij dagblad Tubantia 57,80 euro krijgt per verhaal, waar ze gemiddeld zo’n vier tot vijf uur mee bezig is. ‘Als ik terugkeerde van een klus in het weekend en zat uit te puffen vroeg mijn man regelmatig: “Weet je wat je daar nu van overhoudt?” Toen begon ik me steeds meer te realiseren dat je voor zulke tarieven niet kan werken.’
De openbare klacht leverde Van Uem veel bijval van andere journalisten. Maar ook de hoon van Tubantia-hoofdredacteur Martha Riemsma, die op NPO Radio 1 stelde dat vier uur doen over ‘eenvoudige verhalen’ niet de praktijk is. Van Uem kreeg uiteindelijk geen opdrachten meer en stopte bij de krant.
‘Wat dat betreft zou je kunnen zeggen dat het me vooral ellende heeft gebracht’, aldus Van Uem. ‘Maar ik sta na dit voorval bij Tubantia veel steviger in mijn schoenen. Ik ben er zakelijker van geworden en heb tijd voor andere klussen die beter betalen. Met mijn eigen communicatie- en adviesbureau maak ik magazines voor diverse klanten, van de uitvaartbranche tot aan het ROC van Twente. Ik dacht zeeën van tijd te hebben, maar dat valt eigenlijk best tegen.’
‘Een beetje besmet’
Toch mist Van Uem het journalistieke werk voor de krant, waar ze door haar mond open te trekken in feite bij Tubantia haar eigen ruiten ingooide. ‘Wanneer je je mond opentrekt ben je eigenlijk een beetje besmet’, vindt ze. Maar het kan ook de andere kant opwerken, leerde Tara Lewis (31) nadat ze in februari 2017 in een opiniestuk op Villamedia zijdelings ageerde tegen de lage vergoedingen van het AD Rotterdams Dagblad, waar ze 13 cent per woord kreeg voor haar freelance bijdragen. ‘Potentiële klanten die mij nu googelen weten wanneer ze de daarop volgende breed uitgemeten discussie zien meteen dat ik niet voor weinig werk. Sindsdien krijg ik eigenlijk nooit meer verzoeken om werk te doen voor dergelijke tarieven.’
Ook Lewis werd op haar strepen staan niet in dank afgenomen door haar krant. Ze werd persona non grata op de redactie, omdat ze haar verhaal in de openbaarheid deed en het opiniestuk een harde aanval was op DPG Media. Lewis kreeg te horen dat ze twee weken lang niet voor de krant mocht werken en dat ze daarna maar opnieuw contact moest opnemen. Daarop besloot ze helemaal niet meer voor de krant te werken.
‘Hoe ik het destijds heb aangepakt – meteen de knuppel in het hoenderhok gooien – dat heeft mijn relatie met de krant ernstig verstoord. Dat vind ik achteraf gezien wel jammer. Ik sta er nog steeds achter dat ik iets van die lage vergoeding heb gezegd, maar ik had dat subtieler kunnen aanpakken. Ik zou het nu niet meer op dezelfde manier doen.’
Ondanks de verstoorde relatie heeft Lewis wel wat overgehouden aan de episode. Het is haar veel duidelijker geworden voor welke tarieven ze wel en niet wil werken. ‘Ik had hiervoor wel een uurtarief, maar dat was toch vooral nattevingerwerk. Een collega-freelancer vertelde me eens dat je als zelfstandige moet streven naar een weekomzet van duizend euro. Dat haalde ik nooit, maar nu kom ik daar aardig bij in de buurt.’
Je mond opentrekken als je iets niet zint is niet makkelijk, erkennen Lewis, Marbus en Van Uem alle drie. In al hun gevallen leverde het ook niet één-op-één iets op: klanten bij wie ze voor zichzelf opkwamen gingen niet ineens meer betalen en bonden niet in. De winst zat voor hen vooral in het zakelijke aspect: beter zakelijk inzicht, meer tijd voor beter betaalde klussen en meer zelfwaarde als ondernemer. ‘Je kunt jezelf weer in de spiegel aankijken’, noemt Van Uem het. En dat is ook heel wat waard.
Steun Freelancevoorwaarden.nl!
Deze site maakt inzichtelijk hoe uitgevers en omroepen met het werk en de rechten van freelancers omgaan.
Heb je iets gehad aan deze publicatie? Ondersteun Freelancevoorwaarden.nl dan met een donatie! Dat kan al vanaf 5 euro.
Met je donatie help je freelancers baas blijven over hun eigen werk. Dat is goed voor de hele journalistiek!