Aansprakelijkheid bij een rechtszaak

 

De voorwaarden van uitgeverijen en omroepen bevatten vaak een clausule die jou aansprakelijk stelt voor geleden schade als gevolg van je werk. Betekent dit dat je als freelancer alleen binnen de lijntjes mag kleuren? En ben je ook nog aansprakelijk als de redactie jouw werk aanpast?

 

Tekst: Joke Heikens

 

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: natuurlijk ben jíj aansprakelijk voor wat je publiceert. Het zou immers raar zijn als je in je werk van alles kan beweren wat niet waar is, zonder dat daar consequenties aan verbonden zitten. Ga je de mist in bij het schrijven van je artikel of het maken van een audiovisuele productie en dient iemand als gevolg daarvan een schadeclaim in, dan moet jij dat oplossen. En dus niét je opdrachtgever.

 

Tenminste… als je freelancer bent. Want in loondienst gelden hele andere regels, weet jurist Charlotte Meindersma van juridisch advieskantoor Charlotte’s Law. Als je in loondienst bent, dan ben niet jij maar je werkgever eindverantwoordelijk. Meindersma geeft aan dat de werkgever in eerste instantie aansprakelijk is. “Dat volgt eenvoudigweg uit het arbeidsrecht. Een freelancer kan zelf afspraken maken over auteursrecht en aansprakelijkheid.”

 

En dus ben jij zelf de pineut als iemand waarover jij schrijft je voor de rechter daagt omdat hij vindt dat je iets verkeerd hebt gedaan. Logisch ook, vindt Meindersma. “Het zou raar zijn als uitgeverijen en redacties alles moeten checken wat jij geschreven hebt. De journalist weet wat hij schrijft, welke bronnen hij gebruikt en waar de informatie vandaan komt.”

 

Helemaal alleen, maar toch ook weer niet

Maar is het niet een beetje oneerlijk dat freelancers het in hun eentje tegen grote bedrijven moeten opnemen terwijl journalisten in dienst alle bijval krijgen? Advocaat Otto Volgenant van Boekx Advocaten vindt van wel: “Voor vaste medewerkers regelen uitgeverijen en omroepen alles en betalen ze de kosten van de rechtszaak en een eventuele schadevergoeding. Ze zouden ook freelancers volledige steun moeten bieden.”

 

Zo’n rechtszaak aan je broek kan nogal intimiderend zijn. Freelance journalist Peter Olsthoorn weet daar alles vanaf. Hij werd meerdere keren voor de rechter gedaagd door Pretium, een telecombedrijf dat niet blij was met de artikelen die Olsthoorn schreef en de onthullingen die hij daarin deed. Hij was een zware tijd voor Olsthoorn: “Het kost veel tijd, geld en inspanning. De juridische wereld is keihard. En een rechtszaak heeft veel invloed op je persoonlijke leven.”

 

Olsthoorn kreeg weinig bijval van collega’s. “Dat was heel jammer. Ze hebben er blijkbaar geen benul van hoe het is om aangeklaagd te worden.” Maar helemaal alleen stond Olsthoorn er gelukkig voor hem niet voor. Advocaat Volgenant stond hem bij en voor financiële steun kon de journalist terecht bij het Persvrijheidsfonds. Het conflict tussen Olsthoorn en Pretium eindigde uiteindelijk in hoger beroep, waar Olsthoorn de zaak won. Een daarop volgend cassatieberoep werd door de Hoge Raad verworpen.

 

Achter hun oren krabben

Freelancers als Olsthoorn hoeven volgens Volgenant bij rechtszaken niet te rekenen op steun van een uitgeverij of omroep. Terwijl uitgeverijen en omroepen over veel betere middelen beschikken om een juridische strijd aan te gaan. Niet alleen omdat ze vaak juristen in dienst hebben. “Ze hebben vaak ook een verzekering die dergelijke zaken dekt. Zo’n verzekering is er niet voor freelancers. Dat maakt hen extra kwetsbaar.”

 

Volgenant ziet wel een mogelijkheid om bedrijven die zich oneerlijk behandeld voelen, minder snel naar het wapen van de rechtszaak te laten grijpen: “Als de rechter de aanklager veroordeelt tot het betalen van alle kosten, zou dat een drempel opwerpen.” Bedrijven die te pas en te onpas rechtszaken beginnen na negatieve publiciteit zouden zich dan nog weleens achter hun oren krabben.

 

Aansprakelijk, maar toch weer niet

Dat je als freelancer zelf de hete kolen uit het vuur moet halen als iemand je voor de rechter sleept, wil niet zeggen dat je altijd aansprakelijk bent voor zaken waar je naam bij staat, weet jurist Meindersma. Redacties kunnen namelijk nogal eens ingrijpen in je werk. En als die wijzigingen maar ver genoeg gaan, kan het zijn dat de aansprakelijkheid bij de redactie komt te liggen. Bijvoorbeeld als een overijverige eindredacteur een van je bronnen woorden in de mond heeft gelegd.

 

In zo’n geval is de kans klein dat een rechter jou als freelancer daarvoor aansprakelijk stelt, aldus Meindersma. “Als je heel precies kunt laten zien wat jij als werk ingeleverd hebt, ben jij alleen dáárvoor verantwoordelijk. Je moet wel exact kunnen aanwijzen wat er gewijzigd is en dat het daardoor komt dat je aangeklaagd wordt”, legt de jurist uit. “Kleine eindredactionele wijzigingen mogen natuurlijk wel. Maar bij inhoudelijk grote wijzigingen kun je de freelancer niet meer aansprakelijk stellen. Dat vangt de wet al wel op.” Gelukkig maar.